Γράφει ο Μάνθος Μυριούνης*
Είτε το θέλουμε είτε όχι, η πυρηνική -ή γονεϊκή μας- οικογένεια υπάρχει μέσα μας και το πνεύμα και η ατμόσφαιρά της κυριαρχεί και επηρεάζει αποφασιστικά κάθε μας κίνηση και συμπεριφορά καθόλη τη διάρκεια της ζωής μας. Μπορούμε ευθαρσώς λοιπόν να ισχυριστούμε ότι οι στάσεις και οι μελλοντικές μας συνειδήσεις είναι κατά ένα μεγάλο ποσοστό μια αναπαραγωγή ή και μια μετεξέλιξη των προσωπικών μας βιωμάτων. Αυτών που προέρχονται από την οικογένεια, στα σπλάχνα της οποίας μεγαλώσαμε, γαλουχήθηκαμε και ανατραφήκαμε. Και πως από την ιδιαίτερή της ατμόσφαιρα αντλούμε συνεχώς υλικό και προσωπικά βιώματα που θα μεταβιβάσουμε στο μέλλον. Είτε αυτούσια, είτε και παραλλαγμένα!
Η οικογένειά μας λειτουργεί σαν ένα παντοτινό σύστημα αναφοράς, στο οποίο πάντα θα γυρνάμε. Θα αναφερόμαστε τακτικά σε αυτό, συνειδητά ή ασυνείδητα, και ενίοτε θα το εξελίσουμε και θα το τροποποιούμε αναλόγως των συγκυριών που θα βρεθούν μπροστά μας.
Οι έρευνες που έχουν γίνει μας έχουν δείξει ότι στον τομέα της ψυχοδυναμικής της οικογένειας υπάρχουν δύο βασικές διαστάσεις:
Ο συναισθηματικός τόνος της οικογενειακής ζωής και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης των παιδιών!
Στον συναισθηματικό τόνο έχουμε στο ένα άκρο την στοργή και στο άλλο άκρο την αυστηρότητα.
Ο τρόπος διαπαιδαγώγησης του παιδιού έχει στο ένα άκρο την αυτονομία και στο άλλο τον έλεγχο.
Ανάμεσα σε αυτές τις συναισθηματικές οριογραμμές σίγουρα κάπου υπάρχουμε όλοι μας, βιώνοντας ο καθένας την δική του οικογενειακή του και θαρρώ μοναδική εμπειρία διαπαιδαγώγησης του. Είναι σημαντικό να τονιστεί η μοναδικότητα της προσωπικής μας διαπαιδαγώγησης και αυτό γίνεται πιο κατανοητό όταν δούμε τις παράλληλες και εκ διαμέτρου αντίθετες πορείες ζωής αδελφών και μάλιστα διδύμων. Έτσι κάθε άνθρωπος ασκεί με μοναδικό τρόπο την γονεϊκότητα και κάθε παιδί εισπράττει με ξεχωριστό τρόπο την διαπαιδαγώγησή του!
Με δεδομένο αυτούς τους τύπους ψυχοδυναμικής της οικογένειας μπορούν να υπάρξουν οι στοργικοί και διαλεκτικοί γονείς ή οι απορριπτικοί και αυταρχικοί γονείς.
Στις ευκταίες περιπτώσεις οι γονείς εξασφαλίζουν τις βιολογικές ανάγκες των παιδιών τους, διατηρούν μια ισορροπία στον οικογενειακό χώρο με στοργή και αρμονία, πράγμα που όχι μόνο επιτρέπει αλλά και ενθαρρύνει τα παιδιά να αναπτύξουν όλο τους το δυναμικό στην ανώτερη του μορφή και τα καθιστά κυρίαρχες προσωπικότητες. Έχουν το θάρρος και το ειδικό βάρος να ξεχωρίσουν από μόνοι τους σαν χαρακτήρες και έτσι να καρποφορήσουν σαν άνθρωποι. Μπορούν μελλοντικά να αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους και σαν αυθύπαρκτες προσωπικότητες να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τα δικά τους σχέδια και ζητούμενα για το μέλλον με αυτοπεποίθηση και δημιουργικότητα.
Για να επιτευχθούν όλα αυτά, σημαντικής σημασίας και μεγάλης αποφασιστικότητας είναι ο ρόλος και η απήχηση του ποιοτικού χρόνου που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά τους κατά το μεγάλωμα τους. Η κοινή γραμμή και οι σταθερές ηθικές αξίες που ομοθυμα εκφράζονται και απο τους δύο γονείς σε πλήρη σύμπνοια και σύμπλευση βοηθούν το παιδί να κατανοήσει και να ενστερνιστεί, αφού πρώτα με την σειρά του επεξεργαστεί μέσα του όλα εκείνα τα σημαντικά και κεφαλαιωδη χαρακτηριστικά που θα το καθοδηγούν στην ζωή του.
Βασικός κανόνας σε μια τέτοια πορεία είναι η συνέπεια λόγων και έργων από τους γονείς που πλάθει δυνατούς, συνεπείς, σταθερούς και ακέραιους χαρακτήρες. Που είναι και θα είναι ικανοί να αντιμετωπίσουν κάθε μελλοντική δυσκολία και πιθανά διλήμματα που δύναται να προκύψουν με την πρόοδο της ζωής και τις ραγδαίες πολλές φορές κοινωνικές αλλαγές. Τον δικό τους εξαιρετικό και ευεργετικό ρόλο παίζουν και οι επιβραβεύσεις και οι έπαινοι, λειτουργώντας καταλυτικά σαν σπόροι για μελλοντική πρόοδο. Ατσαλώνουν και ενδυναμώνουν τις προσωπικές ικανότητες και τα ταλέντα. Ενισχύουν την προσωπικότητα των παιδιών, τους δίνουν απίστευτη ώθηση και τα μαθαίνουν να ανταποκρίνονται ικανοποιητικά και στις επιτυχίες αλλά κυρίως στις αποτυχίες τους.
Εν κατακλείδι, μόνο εύκολο δεν είναι να είσαι πετυχημένος σαν γονιός!
Ο ρόλος και ο τρόπος με τον οποίο διεξάγεται αυτός αντανακλάται διαμπερώς στην σπουδαιότητα της αυτοπραγμάτωσης και της αυτενεργής πορείας του παιδιού. Ιδανικοί γονείς πιθανότατα δεν μπορεί να υπάρξουν. Αλλά η συνεχής και αδιάκοπη προσπάθειά τους για την δημιουργία μιας ευτυχισμένης οικογένειας, με κυρίαρχο συναίσθημα την αγάπη και την δοτικότητα θα δρέψει οπωσδήποτε γλυκείς καρπούς μελλοντικά.
Η φανερή στοργικότητα, η ενθάρρυνση της αυτονομίας και της αυτάρκειας και η ενίσχυση της ώριμης και υπεύθυνης συμπεριφοράς των παιδιών διασφαλίζουν σε μεγάλο ποσοστό μια ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη στα παιδιά. Μια δημιουργική κοινωνικοποίηση και μια ωριμότητα που θα μπορεί να διαμορφώνει ικανούς και ευτυχισμένους ενήλικες.
Σε κάθε περίπτωση, εμπεριέχουμε μέσα μας την πυρηνική μας οικογένεια και με τον ίδιο τρόπο θα μεταδώσουμε στην δική μας οικογένεια όλα αυτά που με στοργή και αγάπη εισπράξαμε και έχουν γίνει πλέον δικά μας βιώματα. Έτοιμα να τα μεταβιβάσουμε με την σειρά μας στα δικά μας παιδιά.
*Ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, συνεργάτης της therapy today
Βιβλιογραφικές αναφορές:
-Hoffman Lynn
Τα θεμέλια της οικογενειακής θεραπείας
Ένα εννοιολογικό πλαίσιο για την αλλαγή στα ανθρώπινα συστήματα
-Hoffman Lynn
Οικογενειακή θεραπεία
Μια προσωπική ιστορία
-Αντώνιος Ι. Στυλιανάκης Αρχιμανδρίτης
Αποκρίσεις σε υπεύθυνους γονείς
-Freud Sigmund
ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΜΙΑΣ ΑΥΤΑΠΑΤΗΣ
-Συλλογικό έργο
Σχολές Οικογενειακής – Συστημικής Θεραπείας
-Minuchin Salvador, Fishman H. Charles
Τεχνικές οικογενειακής θεραπείας
-Minuchin Salvador
Οικογένειες και οικογενειακή θεραπεία
-Τσαμπαρλή Αναστασία
Η ψυχαναλυτική προσέγγιση της οικογένειας
-Συλλογικό έργο
Η συστημική οικογενειακή θεραπεία του Μιλάνου
Συζητήσεις για τη θεωρία και την πρακτική
-Schneider Jacob Robert, Schneider Sieglinde
Συστημική αναπαράσταση με ζεύγος και φιγούρες
Νέες λύσεις στην εργασία ζεύγους και την προσωπική συμβουλευτική