H στιγματοποίηση ατόμων με ψυχικές διαταραχές είναι δυστυχώς κοινή πρακτική σε πληθώρα ΜΜΕ, με κίνητρο τη μεγαλύτερη και ταχύτερη διάδοση σχετικών ειδήσεων ή απλά λόγω άγνοιας. Χαρακτηρισμοί όπως «τρελός», «ψυχοπαθής», «ψυχάκιας» και άλλοι, όχι λιγότερο προσβλητικοί χρησιμοποιούνται πολύ συχνά, ενώ εξίσου συνηθισμένη είναι η σύνδεση αυτών των ατόμων με το έγκλημα, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ή αν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά.
Η επιρροή των ΜΜΕ στη διαμόρφωση της εικόνας
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η σύλληψη του γιού του ηθοποιού Κώστα Πρέκα το περασμένο καλοκαίρι γιατί επιτέθηκε λεκτικά σε μια γυναίκα. Στη συνέχεια νοσηλεύτηκε σε ψυχιατρική κλινική με εισαγγελική εντολή, καθώς είχε ιστορικό ψυχικής διαταραχής και είχε διακόψει τη φαρμακευτική αγωγή. Η είδηση αυτή έλαβε μεγάλη δημοσιότητα και αναμεταδόθηκε από όλα τα ΜΜΕ, ιδίως σκανδαλοθηρικά έντυπα και ιστοσελίδες, που δημοσίευαν πρωτοσέλιδα με πηχυαίους τίτλους, φωτογραφίες και χαρακτηρισμούς πεζοδρομίου. Επίσης, κάποιοι δημοσιογράφοι, επικαλούμενοι αόριστα «αστυνομικές πηγές», άφησαν να εννοηθεί ότι ίσως ο «κανακάρης του ηθοποιού» να συνδεόταν και με μια στυγερή δολοφονία που είχε γίνει παλιότερα.
Είναι προφανές ότι έτσι στοχοποιήθηκε ένας άνθρωπος χωρίς επαρκή στοιχεία, καθώς είναι άλλο πράγμα να έβρισε ή να έφτυσε κάποιες γυναίκες και εντελώς διαφορετικό να σκότωσε. Επίσης, με αυτόν τον τρόπο αναπαράχθηκε το παλιό, άθλιο στερεότυπο του σχιζοφρενή δολοφόνου, που στιγματίζει όλους τους ψυχικά ασθενείς. Τα ΜΜΕ δεν αναμεταδίδουν απλά ειδήσεις, αλλά διαμορφώνουν την εικόνα που έχει το κοινό για την πραγματικότητα. Κατασκευάζουν τις λεγόμενες κοινωνικές αναπαραστάσεις. Δεν είναι υπερβολικό λοιπόν να ισχυριστούμε ότι η κοινωνική εικόνα της ψυχικής νόσου «κατασκευάζεται» σε μεγάλο βαθμό από τα ΜΜΕ, αλλά και από δημοφιλείς ταινίες ή βιβλία.
Online Ψυχοθεραπεία, χαμηλού κόστους. Ξεκινήστε σήμερα από 19 ευρώ: TherapyToday
Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι
Η περίπτωση του θρίλερ “The Texas chainsaw massacre” του 1974 είναι ενδεικτική. Ίσως ο τίτλος να μην σας φαίνεται γνωστός, κι αυτό γιατί μεταφράστηκε στα ελληνικά ως «Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι». Μια ελεύθερη μετάφραση, εντελώς άσχετη με το αυθεντικό όνομα της ταινίας, που αναπαρήγαγε τον επικίνδυνο μύθο του «σχιζοφρενή δολοφόνου». Στα μάτια χιλιάδων ανθρώπων λοιπόν, ο ασθενής με σχιζοφρένεια είχε ταυτιστεί με έναν βίαιο δολοφόνο με μάσκα και αλυσοπρίονο. Το remake της ταινίας που κυκλοφόρησε το 2003 είχε κι αυτό τον ίδιο τίτλο στα ελληνικά. Τουλάχιστον, στην αρχή της προβολής έδειχναν μια κάρτα που διευκρίνιζε ότι ο δολοφόνος της ταινίας δεν είναι σχιζοφρενής και ότι οι σχιζοφρενείς δεν είναι επικίνδυνοι. Ήταν κι αυτό μια εξέλιξη…
Η περίπτωση του Θεόφιλου Σεχίδη
Κάθε κανόνας φυσικά έχει τις εξαιρέσεις του, όπως είναι η περίπτωση του Θεόφιλου Σεχίδη, που απεβίωσε πρόσφατα στο ψυχιατρείο των φυλακών Κορυδαλλού, καταδικασμένος για τη δολοφονία 5 συγγενών του και τον τεμαχισμό των πτωμάτων τους. Μια περίπτωση ιδιαίτερα σπάνια, μοναδική ίσως για τη χώρα μας, την οποία ο τύπος της εποχής εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο για να πουλήσει σκηνές φρίκης στον κόσμο, με τίτλους όπως «ο γιός του Φρανκενστάιν», «παρανοϊκά ψύχραιμος», «σαλεμένος φονιάς».
Ο Σεχίδης εξετάστηκε από ψυχίατρο κατά τη διάρκεια της δίκης, αλλά και αργότερα όταν βρισκόταν στην φυλακή, ενώ διαγνώστηκε αρχικά με σχιζότυπη διαταραχή και στη συνέχεια με σχιζοφρένεια. Φαίνεται λοιπόν ότι πρόκειται για έγκλημα ενός ατόμου με ψυχική διαταραχή, το οποίο έλαβε μεγάλες διαστάσεις από τον τύπο εξαιτίας της ειδεχθούς φύσης του. Η περίπτωση του ψυχωτικού δολοφόνου Σεχίδη δεν είναι σε καμία περίπτωση αντιπροσωπευτική. Εκατοντάδες χιλιάδες άτομα με ψυχικές διαταραχές ζουν στη χώρα μας, προσπαθώντας να αντιμετωπίσουν τόσο το πρόβλημά τους όσο και τις προκαταλήψεις του κόσμου απέναντί τους.
Η πραγματικότητα για τις ψυχικές διαταραχές
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι ψυχικά ασθενείς γενικότερα δεν είναι επικίνδυνοι, τουλάχιστον όχι περισσότερο από τον «μέσο άνθρωπο». Μπορεί η συμπεριφορά κάποιων ψυχωτικών ασθενών να φαίνεται αλλόκοτη και απρόβλεπτη, κάτι το οποίο τρομάζει τον κόσμο, η πιθανότητα όμως να γίνουν επιθετικοί είναι περίπου η ίδια με οποιονδήποτε άλλο άνθρωπο. Έχει αποδειχτεί από πολλαπλές έρευνες ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ της επιθετικότητας των ασθενών με σοβαρή ψυχική διαταραχή και των υγιών. Οι μόνοι ασθενείς που παρουσιάζουν αυξημένη επιθετικότητα φαίνεται να είναι όσοι αντιμετωπίζουν προβλήματα με αλκοόλ ή άλλες ουσίες.
Οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές αποτελούν μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα. Οι ίδιοι και οι οικογένειές τους καλούνται να σηκώσουν ένα δυσβάσταχτο φορτίο, που επιβαρύνει κατά πολύ την καθημερινότητά τους. Είναι άδικο να τους φορτώνουμε επιπλέον με το βάρος ενός στίγματος που βασίζεται στην άγνοια. Ας μη μιλάμε άλλο ΓΙΑ τους ψυχικά ασθενείς, ας μιλήσουμε ΜΕ τους ψυχικά ασθενείς. Γνωρίζοντάς τους από κοντά θα συνειδητοποιήσουμε πόσο αβάσιμες ήταν οι προκαταλήψεις μας.
ΠΗΓΗ: https://www.psychology.gr/psychopathologia/3675-stigma-tis-psyxikis-diataraxis-o-rolos-ton-mme.html