«Κοντόκουσι» είναι ιαπωνική λέξη και σημαίνει «μοναχικός θάνατος». Είναι δυστυχώς ένας όρος που ανταποκρίνεται σε μια άβολη πραγματικότητα, καθώς στην Ιαπωνία δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, κυρίως υπερήλικες, πεθαίνουν μόνοι και αβοήθητοι κάθε χρόνο. Οι σοροί πολλών από αυτούς ανακαλύπτονται τυχαία μετά από μέρες μέσα στις κατοικίες τους, καθώς κανένας δεν τους είχε αναζητήσει. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που απασχολεί εδώ και χρόνια την τοπική επιστημονική κοινότητα.
Οι αιτίες που οδηγούν στο «μοναχικό θάνατο»
Αρκετές αιτίες έχουν συζητηθεί, όπως είναι η απομόνωση πολλών ηλικιωμένων, η χαλάρωση των κάποτε ισχυρών οικογενειακών δεσμών, η οικονομική δυσπραγία, αλλά και η τάση πολλών ανθρώπων να «υπομένουν χωρίς να ζητούν βοήθεια», κάτι που θεωρείται αρετή στην ιαπωνική κουλτούρα. Επίσης, μια σημαντική αιτία που προτάθηκε είναι το υψηλό ποσοστό ψυχικών διαταραχών στους υπερήλικες, που οδηγεί στην απόσυρση και την απομόνωσή τους. Η απομόνωση τους μπορεί να είναι συνέπεια είτε των διαταραχών αυτών, είτε ένας τρόπος να αποφύγουν το στίγμα του ψυχικά ασθενή.
Η ελληνική πραγματικότητα για την κατάθλιψη στους ηλικιωμένους
Ίσως αυτά να φαίνονται απόμακρα και άσχετα από την ελληνική πραγματικότητα. Είναι όμως; Ας εξετάσουμε πιο προσεκτικά το θέμα.
Από μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα και στην Κύπρο, φαίνεται ότι περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους άνω των 65 ετών πάσχει από κάποιας μορφής κατάθλιψη. Όσον αφορά τους ηλικιωμένους που μένουν σε οίκους ευγηρίας, τα ποσοστά αυτών που πάσχουν από καταθλιψη είναι ακόμα μεγαλύτερα. Έχει φανεί ότι η ενασχόληση με κοινωνικές δραστηριότητες και η ύπαρξη «δικτύων» υποστήριξης από συγγενείς και φίλους μειώνουν την πιθανότητα κατάθλιψης, ενώ η απομόνωση την αυξάνει. Ακόμα κι αν αμφισβητηθούν οι έρευνες, για το δείγμα που επέλεξαν, τον αριθμό των συμμετεχόντων και τον τρόπο που όρισαν την «κατάθλιψη», τα αποτελέσματα δεν παύουν να είναι κάτι παραπάνω από ανησυχητικά.
Μας φέρνουν αντιμέτωπους με μια πραγματικότητα που συνήθως αποφεύγουμε να δούμε: πολλοί ηλικιωμένοι ζουν αποκομμένοι από την κοινωνία. Ζουν δυστυχισμένοι. Ζουν μόνοι.
Η κατάσταση λοιπόν των ηλικιωμένων στην Ελλάδα δε διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν στην Ιαπωνία. Η αποξένωση που παρατηρείται ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, η έμφαση στο «εγώ» αντί στο «εμείς», αλλά και η γενικότερη υποτίμηση των ηλικιωμένων οδηγούν πολλούς συνανθρώπους μας στο να ζουν και να πεθαίνουν μόνοι. Σε παλιότερες εποχές οι οικογενειακοί δεσμοί παρέμεναν ισχυροί καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ατόμου, οπότε σε μεγάλο βαθμό τη φροντίδα των ηλικιωμένων αναλάμβανε η ευρύτερη οικογένεια. Σήμερα, η έμφαση που δίνεται στην ατομικότητα, παρά τα θετικά της σημεία, οδηγεί συχνά σε παραμέληση των μεγαλύτερων σε ηλικία συγγενών, που δυσκολεύονται να φροντίσουν μόνοι τους τον εαυτό τους.
Online Ψυχοθεραπεία, χαμηλού κόστους. Ξεκινήστε από 19 ευρώ: TherapyToday
Η κοινωνία μας, σκοτώνει τα άλογα όταν γεράσουν;
Επίσης, τα γηρατειά παρουσιάζονται από την κυρίαρχη δυτική κουλτούρα όχι ως ένα φυσιολογικό στάδιο της ζωής, αλλά ως κάτι το οποίο πρέπει να κρυφτεί επιμελώς, κάτι που προκαλεί ντροπή και αμηχανία. Ας αναλογιστούμε πόσα χρήματα ξοδεύονται για την προώθηση προϊόντων «αντιγήρανσης», πόσες συμβουλές για να «δείχνουμε νέοι» κυκλοφορούν σε περιοδικά και ιστοσελίδες, πόσο προβάλλεται η νεότητα ως ουσιαστικά η μόνη ευτυχισμένη και επιθυμητή περίοδος της ζωής του ανθρώπου. Αντίθετα, σε παλαιότερες εποχές οι ηλικιωμένοι ήταν ιδιαίτερα σεβαστά μέλη της κοινότητας, καθώς θεωρούταν πηγή γνώσης και σοφίας.
Αυτό λοιπόν που περιγράφεται ως κατάθλιψη στους ηλικιωμένους δεν είναι απλά ένα βιολογικό και ψυχολογικό φαινόμενο. Είναι πρωτίστως κοινωνικό.
Μήπως στην κοινωνία μας «σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν»; Μήπως μας έχει περάσει η ιδέα πως τα γηρατειά είναι ντροπή;
Ερωτήματα που θα πρέπει να μας προβληματίσουν όλους, ώστε να συμβάλουμε, όσο μπορεί ο καθένας, στο να αλλάξει αυτή η κατάσταση.
Παραπομπές:
1. invisiblephotographer.asia
2. Argyropoulos K, Panteli G, Charalambous G, Argyropoulou A, Gourzis P, Jelastopulu E. Depressive symptoms in older people in Greece and Cyprus. European Psychiatry 2016; 33:S468.
3. Patra P, Alikari V, Fradelos EC, Sachlas A, Kourakos M, Rojas Gil AP, Babatsikou F, Zyga S. Assessment of Depression in Elderly. Is Perceived Social Support Related? A Nursing Home Study: Depression and Social Support in Elderly. Adv Exp Med Biol 2017; 987:139-150.
ΠΗΓΗ: https://www.psychology.gr/katathlipsi/3617-deyteri-matia-stin-triti-ilikia.html