Του Μάνθου Μυριούνη*
Οι σχέσεις των ανθρώπων ήταν και θα είναι πάντοτε ένα ευρύ πεδίο όπου διατυπώνονται πολλές, διαφορετικές κι αντιθετικές μεταξύ τους απόψεις και θέσεις. Ανάλογα στο πλαίσιο που αυτές εντάσσονται και δημιουργούνται οι συνθήκες και οι λειτουργίες που τις εξυπηρετούν, τις νοηματοδοτούν και ουσιαστικά καθορίζουν το περιεχόμενό τους!
Με θέσφατο την αυτοδιάθεση και την αυτοδιαχείριση του κάθε ανθρώπου πάνω στη ζωή του και στα δυνητικά θέλω και τις προσδοκίες του (όσο κι αν αυτό εν μέρει δεν ισχύει) ο καθένας μας προσπαθεί και επενδύει σε αυτές τις σχέσεις μεγάλο μέρος των δυνατοτήτων, των επιδιώξεων του, των ονείρων του σχεδιάζοντας τα μελλοντικά και προσδοκώντας θεμελιώδη ζητούμενα της προσωπικής και κοινωνικής του ζωής. Μέσω αυτών προβάλλει τις αναπτυξιακές του προοπτικές, δημιουργεί επιθυμίες και θέτει στόχους αντλώντας από το δυναμικό του.
Είναι σαφές ότι τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων και οι μορφές που αυτές παίρνουν και για τις οποίες τόσα πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί, τόσα πολλά που θα μπορούσαν να καλύψουν μια βιβλιοθήκη αρκετών τετραγωνικών! Ένα σύνηθες και για πολλούς σφοδρά επιθυμητό σχήμα (για κάποιους και σκοπός ζωής) αποτελεί ο θεσμός του γάμου, η συμβιωτική συνύπαρξη και η επικείμενη μέσα σε αυτόν τεκνοποίηση.
Ξεκινώντας, μπορούμε να ισχυριστούμε και να ενστερνιστούμε ότι όταν κάποιος επιχειρεί και πραγματοποιεί μια τέτοια σημαντική κίνηση στη ζωή του ότι έχει τις καλύτερες των προθέσεων και φυσικά επιθυμεί, προσπαθεί για την καλύτερη δυνατή εξέλιξη ως προς αυτό του το εγχείρημα!
Απ’ την άλλη και με δεδομένη την απτή όσο και δυσάρεστη πραγματικότητα είναι καταφανές ότι αυτό δεν γίνεται πολλές φορές κατορθωτό. Δεν ευδοκιμούν οι κοινές τους προσπάθειες και τα ζευγάρια που ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς την κοινή, την συζυγική τους ζωή, δεν κατόρθωσαν να έχουν την ανάλογη συνέχεια και το διαζύγιο επήλθε μοιραία σαν γεγονός βάζοντας τέλος στην κοινή τους συνέχεια.
Ως εδώ τα πράγματα καλώς ή κακώς μπορούν να τροποποιηθούν ,να ξεχαστούν και να διευθετηθούν με τέτοιο τρόπο που οι εμπλεκόμενοι ευκολότερα ή δυσκολότερα να καταστούν ικανοί να μεταβολίσουν αυτή την δύσκολη εμπειρία τους και να προχωρήσουν στην ζωή τους με μια πιο εύστοχη ίσως επιλογή μελλοντικά.
Οι προβληματισμοί του παρόντος άρθρου βασίζονται στον πραγματιστικό ισχυρισμό ότι ανεξάρτητα από την πορεία του γάμου, το κάθε ένα από τα δύο μέλη που έχουν σε προηγούμενο χρόνο από κοινού αποφασίσει στην απόκτηση απογόνων δεν μπορούν να έχουν ποτέ ξανά την ίδια ζωή αφού η ευθύνη του παιδιού θα υπάρχει ισοβίως!
Στις μέρες μας αν και αποτελεί δυστυχώς την εύκολη λύση και είναι ένα συνεχώς και πανομοιοτύπως επαναλαμβανόμενο μοτίβο, ωστόσο την λογίζω σαν μια συνθήκη που χρήζει ιδιαιτέρων χειρισμών, πολύ λεπτών για αμφότερα τα μέλη του λήξαντος γάμου.
Τι μπορούμε ως γονείς να κάνουμε ώστε να βοηθήσουμε να διαρκέσει όσο το δυνατό λιγότερο η μεταβατική περίοδος και να καταλήξει αυτή σε ομαλή προσαρμογή σε μια νέα συνθήκη; Σε κάποιες τέτοιες περιστάσεις είναι επόμενο να εγείρονται συναισθήματα ανασφάλειας και φοβικές ιδέες εγκατάλειψης εκ μέρους των παιδιών.
Tι μπορούμε ως γονείς να κάνουμε ώστε το διαζύγιο να μη στιγματίσει την πορεία ανάπτυξης ισόρροπης και ολοκληρωμένης προσωπικότητας των παιδιών μας αλλά να επιτρέψει την αυτοπραγμάτωσή τους ως ενήλικες;
Με σαφή την προτεραιότητα απέναντι στα παιδιά λοιπόν οφείλουν να αφήσουν πίσω εγωισμούς και κακίες και να επιδείξουν την πιο ευέλικτη και ώριμη εκδοχή του εαυτού τους μιας και οι ενεργητικές και παθητικές συμπεριφορές τους δύναται να επηρεάζουν αποφασιστικά τα παιδιά για ολόκληρη τη ζωή τους! Αναφέρομαι φυσικά στις περιπτώσεις που τα παιδιά που υπάρχουν αποτελούν για τους εμπλεκόμενους γονείς “λάφυρα” και διεκδικούνται σαν μέσο πίεσης κι εκδίκησης από τον έναν ενάντια στον εταίρο γονέα…
Αν το διαζύγιο παρ’ όλες τις προσπάθειες των εμπλεκόμενων είναι αναπόφευκτο ή κι επιτακτικό, η ανάγκη συνεννόησης προσανατολισμένη πρωτίστως στο συμφέρον των παιδιών είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Και παρ’ όλη την κακώς αντιλαμβανόμενη αλλά ευρέως αποδεκτή άποψη και συχνότατα απαντημένη σαν συμπεριφορά περί της συμβατικής συμβίωσης, για το καλό των παιδιών όπως παρουσιάζεται…
Όταν δε μάλιστα κάποιος από τους γονείς ή και οι δύο αναβάλλουν για το μέλλον την χωριστή ζωή τους παρουσιάζοντας τους εαυτούς τους ως αυτοθυσιαζόμενους για το καλό των παιδιών (μετά το δημοτικό, μετά το σχολείο, μετά τα δεκαοκτώ κτλ) επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την τραυματική αυτή συνθήκη. Αναφέροντας μάλιστα το “για σένα έμεινα τόσα χρόνια…” προσδίδουν ένα απίστευτο βάρος στις παιδικές πλάτες και φέροντας σε σύγχυση τα παιδιά σχετικά με την αγάπη και το περιεχόμενό της….
Μάλιστα, σε περιπτώσεις που το παιδί γίνεται συχνός μάρτυρας κακοποιητικών συμπεριφορών και συνεχώς ζει σε ένα περιβάλλον ανασφάλειας με φωνές και διαπληκτισμούς που εμποδίζουν την ομαλή εξέλιξή του και αφαιρούν τις ευτυχισμένες στιγμές από την παιδικότητά του, το διαζύγιο μπορεί να είναι κάτι που το προτιμούν. Εξάλλου σήμερα με το συναινετικό διαζύγιο να συμβάλει στην καταπολέμηση του στίγματος και στην προοδευτική αλλαγή των στάσεων και των κοινωνικών νοοτροπιών γύρω από αυτό τα στερεότυπα αυτά τείνουν σε άμβλυνση. .
Σκοπός αυτού του άρθρου αλλά και προσωπική μου επιθυμία και ελπίδα , είναι να βοηθήσω έτσι ώστε να καταρριφθούν οι ευρύτατα διαδεδομένες απόψεις ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες μετά τον χωρισμό κατατάσσονται και ταυτίζονται αναγκαστικά στις προβληματικές οικογένειες.
Αλλά ακόμη περισσότερο έγνοια μου είναι να μην θεωρούνται αυτά τα παιδιά -που στην πραγματικότητα δεν φέρουν καμία ευθύνη για την άτυχη κατάληξη ενός γάμου – σαν οιωνεί προδιαθετικά και a-priori ύποπτα για κακές και αποκλίνουσες συμπεριφορές. Θα ακουστεί παράξενο αλλά πολλές φορές ένα διαζύγιο λυτρώνει τα παιδιά και μια ισορροπημένη σχέση και με τους δύο γονείς ξεχωριστά μπορεί να κάνει τα παιδιά ευτυχέστερα σε σχέση με εκείνα που θα διαβιούσαν σε έναν τελειωμένο γάμο κι ένα αρρωστημένο τοξικό περιβάλλον συνεχών συγκρούσεων και με διάχυτη αντιπαλότητα και εχθρότητα. Και αυτά να μετατρέπονται στο διαφιλονικούμενο έπαθλο και να ακούν πώς όλα γίνονται για το καλό τους….
Προκρίνεται σε κάθε περίπτωση η ισομερώς κατανεμημένη επικοινωνία κι επαφή και με τους δύο γονείς πάρα η παρακολούθηση δύο ανθρώπων αλληλοσπαρασσόμενων που ανταλλάσσουν διαρκώς και με άνεση κατηγορίες και εμπλέκονται σε περιστατικά βίας, σωματικής, λεκτικής ή συναισθηματικής η οποία λαμβάνει χώρα ενώπιόν τους. Μπορεί να μας εκπλήσσει αλλά τα παιδιά δείχνουν μεγαλύτερη ωριμότητα από όλους μας και κυρίως από τους δύο γονείς τους που δεν δείχνουν να κατανοούν το κακό που δημιουργούν όντας στατικοί και αδιάφοροι μέσα στο γάμο.
Σε πλείστες των περιπτώσεων τα παιδιά ενδύονται τους ρόλους ενηλίκων και οι γονείς δείχνουν μια ανήλικη όσο και ανεύθυνη συμπεριφορά και στάση απέναντι τους… Έτσι, αν μετά από την κοινή προσπάθεια (με θεμιτή έως απαραίτητη την συμβολή ενός ειδικού) και με την θέληση και των δύο ή ενός από τους δύο δεν γίνει κατορθωτό να επιβιώσει μια έγγαμη σχέση, το κυρίαρχο και υψίστης σημασίας ζητούμενο, είναι να μπορέσουν οι δύο πρώην σύντροφοι να παραμείνουν γονείς και να πετύχουν σ αυτόν τους το ρόλο μιας και ο ρόλος τους σαν σύζυγοι έχει οριστικά τελειώσει .
Εδώ μπορούμε σε δύο σειρές να περιγράψουμε την πλέον επιθυμητή και επ’ ωφέλεια των παιδιών προσπάθεια που πρέπει να καταβληθεί εκ μέρους τους: συνοπτικά ας ομολογήσουν ότι αφού δεν μπορέσαμε να πετύχουμε στο γάμο μας, τουλάχιστον ας πετύχουμε στο διαζύγιό μας! Παρατηρείται πολύ συχνά, κατά τη διάρκεια του διαζυγίου οι γονείς να βάζουν το παιδί στη μέση της δικής τους διαμάχης, χωρίς πάντα να έχουν επίγνωση αυτής τους της πράξης και των αποτελεσμάτων της.
Μπορεί το παιδί να γίνει αντικείμενο της διαμάχης, σαν ένα μπαλάκι του τένις ή μπορεί ακόμα ο ένας γονιός να εκφράζει άποψη για τον άλλον στο παιδί κατηγορώντας τον και δείχνοντας τον σαν τον μοναδικό υπεύθυνο για το διαζύγιο και την διάσπαση της οικογένειας με την προηγούμενη μορφή της, κάτι που το παιδί νοσταλγεί κι επιζητεί ούτως ή άλλως. Αυτό βάζει το παιδί στη μέση και το κάνει να αισθάνεται ένοχο και συμμέτοχο σε μια διαμάχη για την οποία ουδόλως ευθύνεται. Οι γονείς μπορεί να ζητάνε από το παιδί να πάρει θέση, έμμεσα ή άμεσα, και αυτό είναι πολύ επώδυνο για ένα παιδί. Για το κάθε παιδί και οι δύο γονείς είναι πολύ σημαντικοί και του είναι αδύνατο να μπορέσει να διαλέξει ανάμεσα στον έναν ή στον άλλον.
Άλλες φορές ο ένας γονιός προσπαθεί να πάρει το παιδί με το μέρος του κάνοντάς του όλα τα χατίρια και δείχνοντας σ’ αυτό όλη του την αφοσίωση, (προσκολλάται ο γονιός σε ένα παιδί με το οποίο συνήθως ζει μαζί και έχει να αναλάβει την καθημερινή του φροντίδα, ρόλος του φροντιστή).
Άλλοτε μπορεί το παιδί να μπει στο ρόλο του μεσάζοντα και να προσπαθήσει να συμφιλιώσει τους γονείς τραβώντας την προσοχή πάνω του (ρόλος ισορροπιστή),ή να εναντιωθεί πολύ στον έναν από τους δύο γονείς, και μέσα του να δημιουργηθεί ένας καλός γονέας (αυτός που μένει) και ένας κακός γονέας (αυτός που φεύγει) (ρόλος δικαστή).
Όλα τα παραπάνω παραδείγματα είναι προς αποφυγήν και αν στην μετά διαζυγίου εποχή δεν λυθούν και δεν διευθετηθούν ορισμένα συναισθηματικής κυρίως υφής ζητήματα, είναι πολύ πιθανόν αυτή η ανεπίλυτη και συγκρουσιακή κατάσταση να μεταβιβαστεί ασυνείδητα και στην μετέπειτα ζωή των παιδιών σαν ενήλικες πλέον και δη στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. (διαγενεακή συμπεριφορά ).
Η αντιμετώπιση που θα έχει τα περισσότερα κέρδη για όλες τις πλευρές και τις ζωές που εμπλέκονται στην διαμάχη ενός διαζυγίου είναι η ειλικρινής και ποιοτική επικοινωνία αλλά και η υιοθέτηση μιας κοινής διαπαιδαγωγικής στάσης απέναντι στα παιδιά! Γι’ αυτό και οι ενήλικοι γονείς μετά το διαζύγιο οφείλουν να δουλέψουν με τον εαυτό τους, όχι μονάχα για την καλύτερη αντιμετώπιση των νέων συνθηκών ζωής που αντιμετωπίζουν αλλά γιατί αυτό μόνο θετικά γινόμενα θα φέρει στη ζωή και στην επιθυμητή ισορροπία των παιδιών τους!
Τα παιδιά μπορούν να αισθάνονται ασφάλεια κι ότι εισπράττουν το ενδιαφέρον όταν για σοβαρά ζητήματα που τα αφορούν οι γονείς “επανενώνονται” και συνεννοούνται. Τους είναι ιδιαίτερα παρηγορητικό κι εξαιρετικά ανακουφιστικό αυτό ! Δεν είναι το διαζύγιο αυτό το οποίο ευθύνεται για πιθανές τέτοιες συμπεριφορές! Αλλά οι ανώριμες και εγωιστικές στάσεις από μεριάς των ενηλίκων που ενισχύουν, δημιουργούν και τροφοδοτούν κάποιες τέτοιες συμπεριφορές από μέρους των παιδιών. Τέτοιες επιπτώσεις στη ζωή των παιδιών είναι αποτέλεσμα της παραμέλησης από μέρους των γονιών και αυτό μπορεί να συμβεί και μέσα και έξω από το γάμο!
Σαν επιμύθιο αυτού του άρθρου να αναφέρω οτι επιδίωξη μου για να το γράψω είναι να συμβάλλω στην καταπολέμηση και τον κλονισμό των στερεότυπων και των διακρίσεων για τους χωρισμένους γονείς και τα παιδιά τους, να συμβάλλω στην κατανόηση από την πλευρά του αναγνωστικού κοινού (της κοινωνίας ) ότι οι οικογένειες και μετά τον χωρισμό αποτελούν οικογένειες, μιας διαφορετικής μορφής αλλά οικογένειες.
Και όπως όλες με κάποιες δυσκολίες στην μεταβατική περίοδο, αλλά και με την ίδια αγάπη όπως οι συμβατικές. Με άλλες πιο δεμένες, άλλες αγαπημένες, με κοινές διαφοροποιήσεις όπως και με τις αδιάσπαστες ένεκα κοινωνικών, οικονομικών συναισθηματικών χαρακτηριστικών και δεδομένων. Όπως ακριβώς και στις οικογένειες στις οποίες οι γονείς παραμένουν μαζί !
ΕΦΗΜΕΡΟΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΥΖΥΓΟΥ, ΣΥΝΤΡΟΦΟΥ…
ΑΥΤΟΙ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ, ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΤΙΝΟΙ!
*Ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, συνεργάτης therapy today